του Δημήτρη Τσαϊλα, Υποναυάρχου ε.α.
Ας αναλύσουμε αυτό το ερώτημα, εξάγοντας μερικά σαφή στρατηγικά διδάγματα που είναι σχετικά με το περιβάλλον ασφαλείας της Ελλάδας.
- Η αξιόπιστη αποτροπή απαιτεί αξιόπιστη ικανότητα και θέληση
Τι έκανε το Ισραήλ: Το Ισραήλ δεν απειλούσε απλώς με δράση επί χρόνια. Δημιούργησε και επέδειξε την πραγματική ικανότητα να την εκτελέσει, ακόμη και όταν οι ΗΠΑ δίσταζαν να το πράξουν οι ίδιες. Συνδύασε ισχυρές πληροφορίες, πραγματική επιχειρησιακή εμβέλεια και την πολιτική βούληση για δράση.
Τι μπορεί να μάθει η Ελλάδα: Στο πλαίσιο της Ελλάδας, ιδίως σε σχέση με τις μακροχρόνιες εντάσεις της με την Τουρκία, η αποτροπή δεν μπορεί να βασίζεται μόνο στη ρητορική. Εάν η Ελλάδα θέλει να αποτρέψει την επιθετικότητα (είτε σχετίζεται με παραβιάσεις του εναέριου χώρου, θαλάσσιες διαφορές στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, είτε με τη στρατιωτικοποίηση των νησιών), πρέπει:
- Να προβεί σε ανάπτυξη πραγματικών, σύγχρονων, ολοκληρωμένων δυνατοτήτων κρούσης και άμυνας (π.χ. προηγμένη αεράμυνα, μη επανδρωμένα αεροσκάφη, κυβερνοεπίθεση, όπλα ακριβείας μεγάλου βεληνεκούς).
- Να δείξει, μέσω ασκήσεων και προωθημένων αναπτύξεων, ότι μπορεί και θα χρησιμοποιήσει αυτές τις δυνατότητες εάν απειληθεί η κυριαρχία της.
- Να κάνει σαφές ότι οι ελληνικές κόκκινες γραμμές δεν είναι θεωρητικές.
- Η Στρατηγική Έκπληξη και η Ετοιμότητα έχουν Σημασία
Τι έκανε το Ισραήλ: Η επιχείρηση του Ισραήλ πέτυχε σε μεγάλο βαθμό χάρη στον αιφνιδιασμό, την προσεκτική προετοιμασία και τις σταδιακές διαμορφούμενες επιχειρήσεις (π.χ., υποβάθμιση της ιρανικής αεράμυνας μήνες πριν από την κύρια επίθεση).
Τι μπορεί να μάθει η Ελλάδα: Η Ελλάδα πρέπει:
- Να επενδύσει σε πληροφορίες και αντικατασκοπεία για να αποτρέψει τον αιφνιδιασμό από τους αντιπάλους της.
- Να προβεί σε διεξαγωγή ρεαλιστικής εκπαίδευσης που ενσωματώνει κυβερνοεπιθέσεις, ηλεκτρονικό πόλεμο και μυστικές επιχειρήσεις.
- Να ενισχύσει τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, ώστε να μην αιφνιδιαστεί ποτέ.
- Να ενισχύσει την ετοιμότητα να δράσει προληπτικά ή να αντιδράσει γρήγορα για να προστατεύσει τα εθνικά συμφέροντα εάν η διπλωματία αποτύχει.
- Η προστασία του πολιτικού εσωτερικού μετώπου είναι κρίσιμη
Τι έκανε το Ισραήλ: Το Ισραήλ έδωσε προτεραιότητα στην εξουδετέρωση των πυραυλικών απειλών για να διατηρήσει τον πληθυσμό και την οικονομία του σε λειτουργία κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης.
Τι μπορεί να μάθει η Ελλάδα: Η Ελλάδα, με τον ιδιαίτερα αστικοποιημένο πληθυσμό της και τις στρατηγικές υποδομές της, πρέπει να ενισχύσει:
- Πολιτική άμυνα και ανθεκτικότητα έναντι επιθέσεων με πυραύλους, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και κυβερνοεπιθέσεων.
- Τα πολυεπίπεδα συστήματα αεροπορικής και πυραυλικής άμυνας, ιδίως σε νησιά και σε κρίσιμα λιμάνια και ενεργειακές εγκαταστάσεις.
- Αντιμετώπιση κρίσεων και συνέχεια των κυβερνητικών σχεδίων για την περίπτωση που η αποτροπή αποτύχει.
- Η διπλωματία και η βία δεν αλληλοαποκλείονται
Τι έκανε το Ισραήλ: Το Ισραήλ απέδειξε ότι η αξιόπιστη δύναμη μπορεί να κάνει τη διπλωματία πιο παραγωγική, όχι αντικαθιστώντας την, αλλά υποστηρίζοντάς την με μόχλευση.
Τι μπορεί να μάθει η Ελλάδα: Η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει να χρησιμοποιεί τη διπλωματία (παρουσίαση στην ΕΕ, συνεργασίες με το ΝΑΤΟ), αλλά σε συνδυασμό με αποδεδειγμένη ικανότητα και βούληση. Δεν πρέπει να υποθέτει ότι τα διπλωματικά πλαίσια από μόνα τους θα αποτρέψουν τις κλιμακώσεις στο Αιγαίο ή την Ανατολική Μεσόγειο. Για παράδειγμα:
- Η Ελλάδα μπορεί να αξιοποιήσει ισχυρότερους αμυντικούς δεσμούς με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία (π.χ., Rafale, πρόγραμμα F-35).
- Να εμβαθύνει τις περιφερειακές συνεργασίες ασφαλείας με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και τα μετριοπαθή κράτη του Κόλπου για να αντισταθμίσει την τουρκική αυτοπεποίθηση.
- Κυριαρχία σημαίνει να έχεις την ευθύνη της τελικής απόφασης
Τι έκανε το Ισραήλ: Ακόμα και με την απαραίτητη αμερικανική υποστήριξη, το Ισραήλ πήρε την κυρίαρχη απόφαση να χτυπήσει όταν το έκρινε απαραίτητο, υπογραμμίζοντας ότι μόνο αυτό είναι υπεύθυνο για την επιβίωσή του.
Τι μπορεί να μάθει η Ελλάδα: Η Ελλάδα πρέπει να σχεδιάσει για την πιθανότητα οι βασικοί σύμμαχοί της (ΝΑΤΟ, ΕΕ) θα διστάσουν σε μια κρίση. Οι εγγυήσεις ασφαλείας έχουν σημασία, αλλά δεν υποκαθιστούν τις κυρίαρχες δυνατότητες και αποφάσεις. Η Ελλάδα πρέπει να διατηρήσει την πρακτική ικανότητα και την πολιτική αποφασιστικότητα να αμυνθεί, ακόμη και αν οι μεγάλες δυνάμεις συμβουλεύουν αυτοσυγκράτηση.
- Η εσφαλμένη ερμηνεία της απόφασης ενός αντιπάλου είναι θανατηφόρα
Τι έκανε το Ισραήλ: Επωφελήθηκε από την εσφαλμένη ερμηνεία της ισραηλινής θέλησης από το Ιράν. Μετά την 7η Οκτωβρίου, το Ιράν υποτίμησε το βάθος της στρατηγικής μετατόπισης του Ισραήλ.
Τι μπορεί να μάθει η Ελλάδα: Η Ελλάδα πρέπει να διασφαλίσει ότι η Τουρκία (ή οποιοσδήποτε άλλος πιθανός επιτιθέμενος) δεν υποτιμά την ελληνική αποφασιστικότητα. Η δημόσια ενότητα, τα σαφή πολιτικά μηνύματα και η αποδεδειγμένη προθυμία υπεράσπισης των εθνικών κόκκινων γραμμών είναι απαραίτητα. Τα αδύναμα μηνύματα, η διχόνοια ή η ασάφεια προκαλούν λανθασμένους υπολογισμούς, και έτσι συχνά ξεκινούν οι συγκρούσεις.
Κλειδί για την Ελλάδα
Οι ισχυρές συμμαχίες, η διπλωματική εμπλοκή και οι αμυντικές προετοιμασίες πρέπει να συνοδεύονται από σαφή, αξιόπιστη ικανότητα, και βούληση, για μονομερή δράση σε περίπτωση που αναγκαστεί κανείς.
Το παράδειγμα του Ισραήλ δείχνει ότι το απόλυτο αποτρεπτικό στοιχείο είναι η αποδεδειγμένη προθυμία για υλοποίηση.
*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI) και του Research Institute for European and American Studies (RIEAS).
